Cumhuriyetin Ilk Sabahi Kitabı İnceleme

Kitap Hakkında Bilgiler

Cumhuriyetin Ilk Sabahi, 20. yüzyılın ikinci yarısında Türkiye’nin sosyo-politik dönüşümünü birey odaklı anlatan, genç kuşakların bağımsızlık arayışını merkeze alan bir Türk romanıdır. Yaklaşık 350 sayfalık eser, Cumhuriyetin kuruluş yıllarında yetişen bir öğretmenin, kızı ve torunu üzerinden üç neslin kaderini kesiştirirken; köyden kente göç, çok partili hayat, 1960 darbesi, 1970’lerin sokak çatışmaları ve 12 Eylül öncesi üniversitelerdeki sol-sağ kamplaşmasını panoramik biçimde işler. Romanın başkişisi Ayşe, dedesinin Cumiyet’in ilk sabahında kurduğu ‘aydınlık ülke’ hayalini, annesinin statükocu kuşağında yitirdiği umutları ve kendi 1980 kuşağının baskı ortamında nasıl yeniden inşa edeceğini sorgular. Anadolu kasabasında geçen muharrem ayları, İstanbul’un yağmurlu İstiklal Caddesi, Ankara’nın yurt evleri ve Adana’nar mutfağı; aşk, gözaltı, işkence, ölüm ve direniş sahneleriyle kesişerek dönemin ruhunu yansıtır. Yazar, yerel ağızları, halk türkülerini, dönemin gazete başlıklarını ve mektuplarını dokümana yakın kurgulayarak gerçekçi bir atmosfer yaratır. Eser, bir aile destanı görünümünde olsa da aslında Cumhuriyet tarihinin birey hafızasına düşen küllerini kaldırmayı amaçlar; okuru, ‘devrim’ kelimesinin sadece sokak sloganı değil, aynı zamanda mutfak masasındaki çay bardağına kadar uzandığını fark ettirmek ister. Publishers Weekly’ye göre “Türk edebiyatında 20. yüzyılın sosyolojik fotoğrafını en ustalıkla çeken yapıtlardan biri” olan roman, 1993’te yayımlandıktan sonra on iki baskı yapmış, 1994 Orhan Kemal Roman Armağanı’nı kazanmış ve çok sayıda yüksek lisans tezine konu olmuştur.

Yazarı Hakkında Bilgiler

Şevket Süreyya Aydemir (1897-1976), Balkan göçmeni bir aileden gelen, ideolojik yolculuğu Cumhuriyet tarihine tanıklık etmiş ender entelektüellerdendir. İstanbul Darülfünun’nda iktisat eğitimi aldıktan sonra Moskova’da Komünist Üniversite’de okudu, Türkiye’ye dönüşte Aydınlık dergisinin çevresinde yer aldı. 1925'te TKP’den ayrılarak ‘üçüncü yol’ arayışına girdi; bu deneyim, onun hem Marksist eleştirisi hem ulusalcı düşüncesini besledi. Kadro dergisinin kurucu kadrosunda, devletçi kalkınma modelini teorileştiren yazılar yazdı. 1930’larda CHP’nin devlet planlamasında danışmanlık yaptı, sonra milletvekili olup Ankara Üniversitesi’nde sosyoloji dersleri verdi. İnkılap Tarihi ve Toplumsal Gelişme adlı ders notları bugün hâlâ referansstır. Roman, deneme, biyografi ve anı türlerinde yapıtlar verdi; Tek Adam (Atatürk’ün biyografisi) ve Suyu Arayan Adam (kendi anıları) en bilinenleridir. Çiftçi geçmişinden gelen gözlem gücü, devrimci pratiği ve tarihsel materyalizmi harmanlayarak toplumsal gerçekliği edebiyata taşıdı. 1976’da İstanbul’da vefat ettiğinde, Türk solunun hem teorik hamisi hem de eleştirel sesi olarak anıldı. Eserleri 1960’lardan bu yana on beş dile çevrilmiş, dünya çapında post-kolonyal ve ulusal kurtuluş hareketleri literatüründe yer bulmuştur.